દહેજ ઉત્પીડન કાયદામાં જરૂરી ફેરફારો કરો, સુપ્રીમ કોર્ટે સંસદને વિનંતી કરી
આ કાયદાનો દુરુપયોગ થઈ રહ્યો છેઃકોર્ટે સંસદને ભારતીય ન્યાયિક સંહિતાની કલમ ૮૫ અને ૮૬માં જરૂરી ફેરફારો પર વિચાર કરવા વિનંતી કરી
નવી દિલ્હીઃ સુ-ીમ કોર્ટે દહેજ ઉત્પીડન સંબંધિત કાયદાના દુરુપયોગ પર ચિંતા વ્યક્ત કરી છે. આ સાથે કહેવામાં આવ્યું છે કે દહેજ ઉત્પીડન સંબંધિત નવા કાયદામાં જરૂરી ફેરફાર કરવામાં આવે. ભારતીય ન્યાયિક સંહિતા ૧ જુલાઈથી લાગુ થવા જઈ રહી છે, જેમાં દહેજ ઉત્પીડન સંબંધિત જોગવાઈઓ કલમ ૮૫ અને ૮૬માં છે. જસ્ટિસ જે.બી. પારડીવાલા અને મનોજ મિશ્રાની ખંડપીઠે કહ્યું કે, ભારતીય ન્યાય સંહિતા ૨૦૨૩ની કલમ ૮૫ અને ૮૬ ૧ જુલાઈથી અમલમાં આવશે. આ વિભાગો ત્ભ્ઘ્ની કલમ ૪૯૮ખ્ ને ફરીથી લખવા જેવા છે. અમે કાયદા નિર્માતાઓને વિનંતી કરીએ છીએ કે આ જોગવાઈના અમલ પહેલા, તેઓએ ભારતીય ન્યાય સંહિતા ૨૦૨૩ ની કલમ ૮૫ અને ૮૬ માં જરૂરી ફેરફારો કરવાનું વિચારવું જોઈએ જેથી તેનો દુરુપયોગ ન થઈ શકે. નવા કાયદામાં દહેજ ઉત્પીડન સંબંધિત કાયદાની વ્યાખ્યામાં કોઈ ફેરફાર કરવામાં આવ્યો નથી, માત્ર કલમ ૮૬માં દહેજ ઉત્પીડન સંબંધિત જોગવાઈની સ્પષ્ટતાનો અલગથી ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે.
દહેજ ઉત્પીડન કેસમાં સુ-ીમ કોર્ટે મહત્વની ટિપ્પણી કરી છે
એક મહિલા દ્વારા તેના પતિ વિરુદ્ધ દાખલ કરાયેલા દહેજ ઉત્પીડન કેસને ફગાવી દેતા સુ-ીમ કોર્ટે ઉપરોક્ત ટિપ્પણી કરી છે. કેસને ફગાવી દેવાની પતિની અરજીને પંજાબ અને હરિયાણા હાઈકોર્ટે ફગાવી દીધી હતી, ત્યારબાદ તેણે સુ-ીમ કોર્ટનો સંપર્ક કર્યો હતો. સુ-ીમ કોર્ટે હાઈકોર્ટના નિર્ણયને ફગાવી દીધો હતો. સાથે જ કોર્ટે કહ્યું કે અમે રજિસ્ટ્રીને નિર્દેશ આપીએ છીએ કે આ મામલામાં ચુકાદો ગળહ મંત્રાલય અને કાયદા મંત્રાલયના મંત્રીને મોકલે.
૨૦૧૦માં પણ ભલામણ
કરવામાં આવી હતી
સુ-ીમ કોર્ટે તેના ૨૦૧૦ના ચુકાદાનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો જેમાં તેણે દહેજ ઉત્પીડન સંબંધિત કાયદાના દુરુપયોગને રોકવા માટે સંસદને કાયદામાં ફેરફાર કરવાની ભલામણ કરી હતી. સુ-ીમ કોર્ટે કહ્યું હતું કે જ્યારે ૪૯૮ખ્ના મામલામાં ફરિયાદ કરવામાં આવે છે ત્યારે ઘણી વખત આ બાબતમાં અતિશયોક્તિ કરવામાં આવે છે. આવી સ્થિતિમાં સંસદને વિનંતી કરવામાં આવે છે કે વ્યવહારિક વાસ્તવિકતાઓને ધ્યાનમાં રાખીને કાયદામાં ફેરફાર પર વિચાર કરવામાં આવે. કોર્ટે કહ્યું હતું કે હવે સમય આવી ગયો છે કે વિધાનસભાએ આ મામલે વિચાર કરવો જોઈએ.
અદાલતો અગાઉ પણ ટિપ્પણી કરી ચૂકી છે
સુપ્રીમ કોર્ટે ૮ ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૨ ના રોજ એક નિર્ણયમાં કહ્યું હતું કે સ્પષ્ટ આરોપો વિના પતિના સંબંધી વિરુદ્ધ ૪૯૮A (દહેજ ઉત્પીડન કાયદો) હેઠળ કેસ ચલાવવો એ કાયદાકીય -ક્રિયાનો દુરુપયોગ છે.
સુ-ીમ કોર્ટે અન્ય એક નિર્ણયમાં કહ્યું હતું કે પુત્રવધૂના ઘરેણાં તેની સુરક્ષા માટે સુરક્ષિત કસ્ટડીમાં રાખવા એ કાયદા હેઠળ દહેજ ઉત્પીડન નથી.
અન્ય એક કેસમાં સુ-ીમ કોર્ટે ટિપ્પણી કરી હતી કે ખોટી ફરિયાદને ક્રૂરતા ગણવામાં આવશે.
દિલ્હી હાઈકોર્ટે ૨૦૦૩માં કહ્યું હતું કે ઘણી વખત છોકરી આ કેસમાં માત્ર તેના પતિને જ નહીં પરંતુ તેના તમામ સંબંધીઓને સામેલ કરે છે. કલમ ૪૯૮ખ્ લગ્નના પાયાને હચમચાવી રહી છે.
અન્ય એક નિર્ણયમાં એવું કહેવામાં આવ્યું હતું કે પોલીસ દહેજ ઉત્પીડન કેસમાં બેદરકારીથી કેસ નોંધશે નહીં, આ માટે તેણે વિસ્તારના ડીસીપી રેન્કના અધિકારીની મંજૂરી લેવી પડશે.
સુપ્રીમ કોર્ટ શું ઈચ્છે છે?
૨૦૧૦માં પણ સુ-ીમ કોર્ટે દહેજ ઉત્પીડન કાયદાના દુરુપયોગ અંગે ચિંતા વ્યક્ત કરી હતી અને સંસદને તેમાં જરૂરી ફેરફારો કરવા વિનંતી કરી હતી. એટલું જ નહીં દેશની અલગ-અલગ હાઈકોર્ટે પણ આ કાયદાના દુરુપયોગ અંગે ઘણી વખત ચિંતા વ્યક્ત કરી છે. વાસ્તવમાં, દહેજ માટે ઉત્પીડન એ બિનજામીનપાત્ર ગુનો છે અને ગુનેગારને ત્રણ વર્ષ સુધીની જેલ થઈ શકે છે. આ કાયદો મહિલાઓની સુરક્ષા માટે લાવવામાં આવ્યો હતો પરંતુ આ કાયદાના દુરુપયોગના અનેક ઉદાહરણો સામે આવ્યા છે. સુ-ીમ કોર્ટનું કહેવું છે કે સરકારે કાયદા પર પુનર્વિચાર કરવો જોઈએ જેથી કરીને કોઈ દોષિત મુક્ત ન થાય, પરંતુ સાથે જ કોઈ નિર્દોષ વ્યક્તિને ફસાવી ન શકાય.